Η κβαντική υπολογιστική και η τεχνητή γενική νοημοσύνη (AGI) αποτελούν δύο από τις πιο ριζοσπαστικές τεχνολογικές εξελίξεις του 21ου αιώνα. Οι κβαντικοί υπολογιστές υπόσχονται να ξεπεράσουν τους κλασικούς υπολογιστές στην επεξεργασία δεδομένων, ενώ η AGI στοχεύει στη δημιουργία νοημοσύνης που προσεγγίζει την ανθρώπινη. Στην Ελλάδα, η ερευνητική δραστηριότητα στους τομείς αυτούς ενισχύεται μέσω φορέων όπως το Κέντρο Κβαντικής Επιστήμης & Τεχνολογιών (FORTH-QuTech), το Ερευνητικό Κέντρο “Δημόκριτος” και πρωτοβουλίες όπως οι AI Factories και η γονιδιωματική ανάλυση. Επιπλέον, η ανάπτυξη του υπερυπολογιστή “Δαίδαλος” ενισχύει σημαντικά την υπολογιστική ικανότητα της χώρας.
Κβαντική υπολογιστική: Η διεθνής και Ευρωπαϊκή στρατηγική
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μεγάλες δυνάμεις επενδύουν δισεκατομμύρια στην ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών. Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ήδη θέσει φιλόδοξους στόχους για την ανάπτυξη πρακτικών εφαρμογών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει το Quantum Flagship, ένα δεκαετές πρόγραμμα 1 δισ. ευρώ που στοχεύει στην ανάπτυξη κβαντικών υπολογιστών, αισθητήρων και επικοινωνιών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το National Quantum Initiative χρηματοδοτείται με πάνω από 1,2 δισ. δολάρια και εστιάζει στην ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών μέσω ερευνητικών ινστιτούτων και πανεπιστημίων. Επιπλέον, η Google και η IBM ηγούνται της προσπάθειας ανάπτυξης κβαντικών υπολογιστών, με σημαντικές ανακαλύψεις που αφορούν την υπεροχή των κβαντικών συστημάτων έναντι των κλασικών υπολογιστών.
Στην Ασία, η Κίνα έχει επενδύσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην κβαντική τεχνολογία, με το National Laboratory for Quantum Information Sciences να αποτελεί παγκόσμιο ηγέτη στην κβαντική επικοινωνία και κρυπτογραφία. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα αναπτύσσουν επίσης πρωτοποριακές εφαρμογές στην κβαντική πληροφορική, με έμφαση στην ενοποίηση κβαντικών και τεχνολογιών AI.
Οι ηγέτιδες χώρες της Ευρώπης στην κβαντική υπολογιστική
Στην Ευρώπη, αρκετές χώρες επενδύουν στρατηγικά στην κβαντική υπολογιστική. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία ηγούνται της προσπάθειας, διαθέτοντας μεγάλα κεφάλαια και ερευνητικά κέντρα αιχμής. Η Γερμανία έχει εγκαινιάσει το πρόγραμμα Quantum Technologies Flagship, με στόχο την ενίσχυση των βιομηχανικών εφαρμογών κβαντικής τεχνολογίας, ενώ η Γαλλία έχει ανακοινώσει μεγάλες επενδύσεις στην κβαντική υπολογιστική.
Η Ολλανδία διαθέτει το QuTech, ένα από τα κορυφαία κέντρα ανάπτυξης κβαντικών τεχνολογιών στην Ευρώπη, ενώ η Φινλανδία και η Σουηδία επενδύουν σε κβαντικές υποδομές και συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, η Ισπανία και η Ιταλία επενδύουν σε εθνικά προγράμματα κβαντικής πληροφορικής, ενώ η Πολωνία αναπτύσσει ερευνητικές συνεργασίες στο πλαίσιο του Quantum Flagship.
Η Ελλάδα στην ανάπτυξη της κβαντικής επιστήμης
Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στην ανάπτυξη της κβαντικής επιστήμης μέσω του FORTH-QuTech, το οποίο επικεντρώνεται σε εφαρμογές κβαντικής πληροφορικής και επικοινωνιών. Επιπλέον, το ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος” αναπτύσσει ερευνητικά έργα που σχετίζονται με την κβαντική φυσική και την επεξεργασία δεδομένων. Παρότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο σε σχέση με μεγάλες χώρες, η συνεργασία με ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα αποτελεί μια σημαντική στρατηγική ανάπτυξης.
Υπερυπολογιστές και AI Factories
Τα AI Factories είναι τεχνολογικές υποδομές που στοχεύουν στην επιτάχυνση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, προσφέροντας πρόσβαση σε προηγμένα υπολογιστικά συστήματα και μοντέλα μηχανικής μάθησης. Στην Ευρώπη, το πρόγραμμα EuroHPC χρηματοδοτεί υπερυπολογιστές που λειτουργούν ως AI Factories, επιτρέποντας την εκπαίδευση πολύπλοκων αλγορίθμων και την προώθηση της AGI.
Στην Ελλάδα, το έργο «Pharos: το Ελληνικό εργοστάσιο τεχνητής νοημοσύνης» στοχεύει στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) βασισμένου στον υπερυπολογιστή ΔΑΙΔΑΛΟΣ. Το έργο Pharos, που συντονίζεται από το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ), στοχεύει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ του ακαδημαϊκού, του βιομηχανικού και του δημόσιου τομέα, προωθώντας την ηθική καινοτομία στον τομέα της ΤΝ.
Οφέλη του έργου Pharos:
- Για Startups και ΜΜΕ: Πρόσβαση σε εργαλεία ΤΝ και υποστήριξη για την κλιμάκωση λύσεων.
- Για ερευνητές: Ευκαιρίες συνεργασίας σε έργα ΤΝ με πρόσβαση στον υπερυπολογιστή DAEDALUS.
- Για τους πολίτες: Βελτίωση των υπηρεσιών υγείας, πολιτισμού και βιωσιμότητας μέσω της ΤΝ.
Γονιδιωματική και υπολογιστική ισχύς
Στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το πρόγραμμα “Γονιδιωματική Ανθρώπου” χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη και υπολογιστική ανάλυση για την εξατομίκευση θεραπειών και την κατανόηση των γενετικών ασθενειών. Η σύνδεση της AI με την κβαντική υπολογιστική σε τέτοιες εφαρμογές θα μπορούσε να επιταχύνει σημαντικά τις ανακαλύψεις στη βιοϊατρική.
Τι πρέπει να κάνουν οι νέοι επιστήμονες
Όσοι ενδιαφέρονται για αυτούς τους τομείς θα πρέπει:
- Να επιδιώξουν εξειδίκευση σε κβαντική φυσική, AI και υπολογιστική επιστήμη μέσω μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Ενδεικτικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Quantum Computing and Quantum Technologies» του Τμήματος Η.Μ.Μ.Υ. του ΔΠΘ σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος».
- Να συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα που υλοποιούνται στο ΙΤΕ, στον Δημόκριτο και σε άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα. Το ΙΤΕ προσκαλεί επιστήμονες για συνεργασία που εξειδικεύονται στα συγκεκριμένα αντικείμενα.
- Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των AI Factories.
- Να αναζητήσουν διεθνείς υποτροφίες και προγράμματα όπως το Erasmus+, το Marie Skłodowska-Curie Actions και άλλα ερευνητικά grants.
- Να συμμετέχουν σε hackathons, διαγωνισμούς AI και κβαντικής τεχνολογίας που διοργανώνονται σε συνεργασία με πανεπιστήμια και εταιρείες.
Η κβαντική υπολογιστική και η AGI διαμορφώνουν το μέλλον της τεχνολογίας. Η Ελλάδα, μέσω των ερευνητικών της κέντρων και των επενδύσεων σε AI, τοποθετείται σταδιακά στον διεθνή χάρτη. Οι νέοι επιστήμονες και ερευνητές έχουν τη μοναδική ευκαιρία να συμβάλουν σε αυτό το μετασχηματισμό, ενισχύοντας την ερευνητική και τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας.