Συνέντευξη με τη Φωτεινή Βαρδάκα: Η δύναμη της δημιουργικότητας στην εκπαίδευση
Σε μια εποχή που η εκπαίδευση αναζητά νέους τρόπους να παραμείνει ζωντανή, ουσιαστική και ανθρώπινη, η Φωτεινή Βαρδάκα αναδεικνύεται σε ένα φωτεινό παράδειγμα εκπαιδευτικού δημιουργού. Με εργαλείο τη φαντασία, την τέχνη και τη βιωματική μάθηση, μεταμορφώνει την εκπαιδευτική πράξη σε εμπειρία.
Από τις σπουδές της στο Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας έως τη δημιουργία του «Art n’ Fun», της Happy Tales και την ίδρυση της ΑΜΚΕ NOVA CULTURA, μέχρι τη συμμετοχή της σε 8 συλλογικά έργα σε συνεργασία με τις εκδόσεις Μεταίχμιο και Καστανιώτη και ως αρθρογράφος στο παιδαγωγικό site elniplex.com, η πορεία της χαρτογραφεί μια παιδαγωγική χωρίς όρια – που αγγίζει τόσο παιδιά όσο και ενήλικες, σε σχολεία, κοινότητες, ακόμη και σε σωφρονιστικά ιδρύματα.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Φωτεινή μοιράζεται τις αναζητήσεις, τις δυσκολίες και τα όνειρά της για μια εκπαίδευση που βασίζεται στη δημιουργικότητα, την τεχνολογία και την ουσιαστική ανθρώπινη σύνδεση.
Συνέντευξη
Ερώτηση: Σπουδάσατε Νηπιαγωγός στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Πώς οδηγηθήκατε σε αυτή την επιλογή;
Φ.Β.: Ήταν μια συνειδητή επιλογή. Το πτυχίο της νηπιαγωγού είναι το δεύτερο πτυχίο μου, αφού είχα ήδη σπουδάσει Τεχνολόγος Γεωπονίας και εργαζόμουν στον χώρο για αρκετά χρόνια. Η αλλαγή ήρθε όταν απέκτησα τον γιο μου – τότε γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να έρθω πιο κοντά στα παιδιά. Είμαστε στην εποχή του 2006, πριν την κρίση, όταν τα παιδαγωγικά τμήματα είχαν υψηλές βάσεις και υπήρχε άμεση απορρόφηση των αποφοίτων.
Βέβαια, τότε είχα μια κάπως ιδανική εικόνα του επαγγέλματος: μειωμένο ωράριο, αργίες, τραγουδάκια και παιχνίδια. Μετά από σχεδόν 20 χρόνια στον χώρο, μπορώ να πω ότι αυτή η εικόνα έχει πολύ λίγη σχέση με την πραγματικότητα. Ωστόσο, όλα αυτά τα στοιχεία συνέβαλαν θετικά στην απόφασή μου εκείνη την εποχή, ως νέα μητέρα που αναζητούσε και μια επαγγελματική σταθερότητα.
Ερώτηση: Πώς ήταν η μετάβαση από τις σπουδές στην επαγγελματική σας πορεία, ειδικά το 2010 που ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για την εκπαίδευση;
Φ.Β.: Αποφοίτησα ακριβώς την εποχή που υπογράφηκαν τα πρώτα μνημόνια. Το 2010 σήμανε το τέλος των γραπτών διαγωνισμών ΑΣΕΠ, έπαψαν οι διορισμοί και μειώθηκαν οι θέσεις εργασίας στα δημόσια σχολεία λόγω των συγχωνεύσεων. Για εμάς τους νέους αποφοίτους, η προοπτική εργασίας στο δημόσιο έμοιαζε ουτοπική.
Αυτές οι συνθήκες με ώθησαν να αναζητήσω εναλλακτικές στον ιδιωτικό τομέα. Ξεκίνησα να παρακολουθώ σεμινάρια, σε ένα από αυτά γνώρισα τον Μανόλη Φιλιππάκη, τον μέντορά μου, που με μύησε στην τέχνη της εμψύχωσης. Αυτή η συνάντηση ήταν καθοριστική – με οδήγησε μέχρι την Κύπρο, όπου ολοκλήρωσα το μεταπτυχιακό μου στις «Δημιουργικές Τέχνες και Εμψύχωση». Σήμερα, μετά από 15 χρόνια δουλειάς στον χώρο, νιώθω περήφανη που μπορώ να ονομάζομαι εμψυχώτρια.
Ερώτηση: Από αυτή την πορεία γεννήθηκε το «Art n’ Fun». Πώς αναπτύχθηκε αυτή η ιδέα και πώς την εφαρμόζετε σήμερα;
Φ.Β.: Το «Art n’ Fun» είναι η προσωπική μου παιδαγωγική φιλοσοφία. Βασίζεται στην ιδέα ότι η μάθηση γίνεται πιο αποτελεσματική όταν συνδυάζεται με δημιουργικότητα και ευχαρίστηση. Χρησιμοποιώ τις τέχνες και την εμψύχωση ως εργαλεία για να πετύχω εκπαιδευτικούς στόχους, προσαρμόζοντας τις δραστηριότητες για διαφορετικές ηλικίες – από νήπια μέχρι ενήλικες.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι σχεδιάζω ψυχαγωγικά και εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουν γνωρίσει θερμή υποδοχή από τους συμμετέχοντες. Το πιο σημαντικό είναι ότι μέσα από αυτή την προσέγγιση, τα παιδιά και οι ενήλικες αναπτύσσουν δεξιότητες χωρίς καν να συνειδητοποιούν ότι «μαθαίνουν» – γιατί όλα γίνονται μέσα από το παιχνίδι και τη δημιουργική έκφραση.
Ερώτηση: Το «Art n’ Fun» σας έδωσε μια εναλλακτική πορεία. Πώς εξελίχθηκε η σκέψη σας για τον διορισμό στο δημόσιο;
Φ.Β.: Αρχικά, οι συνθήκες δεν μου επέτρεπαν να επιδιώξω διορισμό. Αλλά μετά τα χρόνια εμπειρίας με την εμψύχωση, συνειδητοποίησα ότι είχα ήδη βρει το κάλεσμά μου. Σήμερα νιώθω τυχερή που ασχολούμαι με κάτι που μου δίνει τόση ικανοποίηση και χαρά.
Ως επιχειρηματίας στον χώρο του edutainment, έχω την ελευθερία να υλοποιώ τα δικά μου σχέδια και ιδέες – κάτι που το δημόσιο σχολείο δεν θα μπορούσε να μου προσφέρει. Έχω αποβάλλει εντελώς την ιδέα του διορισμού και νιώθω πολύ καλά με αυτή την απόφαση.
Ερώτηση: Το 2023 ιδρύσατε την Happy Tales. Τι σας ώθησε σε αυτό το βήμα;
Φ.Β.: Η Happy Tales ήταν ένα βήμα που ίσως άργησα να κάνω, αλλά τελικά ήταν η φυσική συνέχεια όλων αυτών που είχα κάνει επαγγελματικά μέχρι τότε. Είναι μια επιχείρηση που συνδυάζει εκπαίδευση και ψυχαγωγία, με έμφαση στην ποιότητα και τον σεβασμό προς τις ανάγκες των παιδιών και των γονιών τους.
Να τονίσω εδώ ότι η Happy Tales στηρίζεται σε μια ομάδα – τις αξιόλογες συνεργάτιδες μου, Μάρθα Μαυρίδου και Μαρίνα Σανίδα. Μαζί δημιουργούμε υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ερώτηση: Αντιμετωπίσατε προκλήσεις σε αυτή τη διαδρομή; Τι συμβουλή θα δίνατε σε όσους θέλουν να ακολουθήσουν παρόμοιο δρόμο;
Φ.Β.: Θα επικαλεστώ τα λόγια του συγγραφέα Αντώνη Παπαθεοδούλου: «Κάνε 100 όνειρα, και θα πετύχεις τα 5». Ο δρόμος μου ήταν γεμάτος προκλήσεις, αλλά πάντα πίστευα στο «Πες ναι και ας το μετανιώσεις αργότερα». Κάθε αποτυχία ήταν μια ευκαιρία να μάθω και να βελτιωθώ.
Η συμβουλή μου είναι απλή: Βρείτε τον «προσωπικό σας παράδεισο» – αυτό που σας γεμίζει και σας εμπνέει. Μην απογοητεύεστε από τις δυσκολίες, γιατί ο δρόμος προς την επιτυχία, τον δικό σας παράδεισο, είναι πάντα ανηφορικός και κακοτράχαλος. Προσωπικά, ακόμα βρίσκομαι σε πορεία, αλλά απολαμβάνω κάθε στιγμή της διαδρομής.
Ερώτηση: Σήμερα, πώς ορίζετε την «εκπαίδευση»;
Φ.Β.: Στον 21ο αιώνα, η εκπαίδευση πρέπει να επικεντρώνεται στις δεξιότητες ζωής. Σε μια εποχή που οι γνώσεις είναι προσβάσιμες με ένα κλικ, αυτό που πραγματικά χρειάζονται τα παιδιά είναι δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η συνεργασία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, δεξιότητες τεχνολογίας.
Ως εκπαιδευτικοί, η αποστολή μας είναι να δημιουργούμε περιβάλλοντα όπου τα παιδιά αναπτύσσουν αυτές τις δεξιότητες μέσα από βιωματική και παιγνιώδη μάθηση. Φυσικά, αυτό απαιτεί να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος, που συχνά είναι γραφειοκρατικό και απαιτητικό.
Ερώτηση: Πώς συνδυάζετε την ρομποτική και το STEM με την παιδαγωγική σας προσέγγιση;
Φ.Β.: Η ρομποτική και οι δραστηριότητες STEM είναι εξαιρετικά εργαλεία για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δημιουργικότητας. Στα προγράμματά μου, τις ενσωματώνω με τρόπο που ενθαρρύνει τα παιδιά να πειραματιστούν, να συνεργαστούν και να μάθουν μέσα από το παιχνίδι.
Η ομορφιά του STEM είναι ότι μετατρέπει αφηρημένες, επιστημονικές έννοιες σε πρακτικές εμπειρίες. Όταν ένα παιδί κατασκευάζει ένα ρομπότ ή υλοποιεί ένα πείραμα, δεν «μαθαίνει» απλώς – αναπτύσσει δεξιότητες που θα του χρειαστούν σε όλη τη ζωή του.
Ερώτηση: Η εμπειρία σας με την εμψύχωση στις φυλακές ήταν ιδιαίτερα δυναμική. Τι σας έμαθε αυτή η εμπειρία;
Φ.Β.: Δούλεψα με ανθρώπους που βρίσκονταν στα όρια της κοινωνίας – και μου έδειξαν πόσο βαθιά ανάγκη έχει κάθε άνθρωπος για ελπίδα, δημιουργικότητα και ανθρώπινη επαφή. Αυτή η εμπειρία μου θύμισε ότι η πραγματική εκπαίδευση δεν αφορά μόνο γνώσεις, αλλά την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.
Ερώτηση: Πιστεύετε ότι οι ενήλικες χρειάζονται εμψύχωση; Υπάρχουν σχέδια για προγράμματα ενηλίκων;
Φ.Β.:: Απολύτως! Οι ενήλικες σήμερα αντιμετωπίζουν τεράστια πίεση και συχνά χάνουν τη σύνδεση με τη δημιουργικότητα και τη χαρά. Ονειρεύομαι να δημιουργήσω ένα «εργαστήριο ευτυχίας» όπου οι ενήλικες θα μπορούν να ανακαλύψουν ξανά το παιχνίδι, τη δημιουργικότητα και την ομαδικότητα.
Ερώτηση: Τι σας κινητοποιεί να συνεχίσετε;
Φ.Β.: Η χαρά που βλέπω στα μάτια των παιδιών και των ενηλίκων όταν ανακαλύπτουν τις δυνατότητές τους. Η επιθυμία να αφήσω ένα θετικό αποτύπωμα στον κόσμο. Και φυσικά, τα δικά μου παιδιά – που με εμπνέουν καθημερινά.
Ερώτηση: Τι να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον;
Φ.Β.: Πολλά καινούρια! Μόλις ιδρύσαμε την ΑΜΚΕ NOVA CULTURA με μια δυναμική ομάδα συνεργατών, που θα ασχοληθεί με εκπαίδευση, πολιτισμό και δημιουργική οικονομία. Παράλληλα, συνεχίζω να αναπτύσσω το «εργαστήριο ευτυχίας» που αναφέραμε νωρίτερα, καθώς και νέες δημιουργικές πρωτοβουλίες για παιδιά και ενήλικες.
Ερώτηση: Ελπίζουμε να πραγματοποιήσετε κάποιο σεμινάριο και στο πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Φ.Β.: Με μεγάλη μου χαρά!!
Ερώτηση: Σας ευχαριστούμε θερμά!
Φ.Β.: Εγώ σας ευχαριστώ!
Ερωτήσεις;
Αν θέλετε να ρωτήσετε οτιδήποτε την Φωτεινή Βαρδάκα, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της μέσω της ιστοσελίδας της Happy Tales.